Vraaggedreven impact op de samenleving
Bij challenge-based onderzoek (challenge-based research; CBR) werken we nauw samen met maatschappelijke partners om gezamenlijk oplossingen te vinden voor concrete uitdagingen waar zij mee geconfronteerd worden. Een illustratie hiervan is de Agenda voor Twente 2023-2027. Deze agenda, gebaseerd op vraagstukken in de regio Twente, vertegenwoordigt een nieuwe gezamenlijke investeringsagenda waarin de overheid, kennis- en onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven gezamenlijk deelnemen. De Agenda richt zich op de thema's Slimme energie, Duurzaam & circulair, en Innovatieve gezondheidszorg.
Een ander voorbeeld van deze aanpak is terug te vinden in het MKB Datalab Oost. Een initiatief dat het midden- en kleinbedrijf en (semi-)overheidsinstellingen ondersteunt bij het verkennen en identificeren van mogelijke data- of AI-gerelateerde vraagstukken. Het biedt een platform waar studenten Artificial Intelligence en Data Science, onder begeleiding van universitaire docenten, zich buigen over vraagstukken afkomstig van deze organisaties. Hierbij wordt niet alleen kennis vergaard, maar ook concrete problemen opgelost die relevant zijn voor het bedrijfsleven en de samenleving als geheel.
Citizen Science, ook bekend als burgerwetenschap, vormt een versterkende factor binnen het challenge-based onderzoeksprofiel en -portfolio. Om burgerwetenschapsactiviteiten binnen de UT beter te coördineren en ondersteunen is in 2023 de Citizen Science Hub Twente van start gegaan. Wetenschappers en studenten slaan de handen ineen met burgers, maatschappelijke organisaties, overheden en bedrijven, waardoor een samenwerkingsverband ontstaat dat bijdraagt aan het aanpakken van relevante uitdagingen. In 2023 verscheen TOPFIT Citizenlabs 'Veldboek Burgerwetenschap voor Gezondheid, Praktijkervaringen in regio Twente'. Dit boek bundelt praktijkervaringen opgedaan in de samenwerking met burgers.
In Europees verband heeft Devrim Yazan (faculteit BMS) met het team Duurzame Circulaire Economie de leiding van het project 'Sustainable Circular Economy Transition: from Industrial Symbiosis to Hubs for Circularity (IS2H4C)'. Het richt zich op efficiënt gebruik van hulpbronnen, hernieuwbare energieproductie, afvalpreventie en het stimuleren van symbiose tussen industrie, steden en platteland. De Twentse Hub bestaat uit ongeveer 20 bedrijven in de procesindustrie en logistiek. Onderdeel van dit project is de ontwikkeling van een positieve energiewijk in Aadorp, waarbij het dorp onafhankelijk wordt van aardgas en fossiele elektriciteit.
Citizen Science is een onderdeel van de grotere Open Science beweging. Met Open Science streven we ernaar om wetenschap toegankelijker te maken en het bereik van onze wetenschappelijke output te maximaliseren. Onze ambitie is om Open Access publiceren de norm te maken. De richtlijn is dat UT-auteurs al hun publicaties open access maken, bij voorkeur meteen met een licentie voor hergebruik, maar in elk geval zes maanden na de eerste publicatiedatum.
Om UT-auteurs te helpen, maakt de Universiteitsbibliotheek (UB) gesloten publicaties in UT Research Information automatisch na zes maanden open, tenzij een auteur kiest voor opt-out. Omdat cijfers over 2023 nog niet beschikbaar zijn, presenteren we hier de gegevens over 2022. Onder het huidige open access-beleid is deze regeling alleen van toepassing op personeel in dienst van de UT: dat is de belangrijkste oorzaak voor de laatste (in 2021 3 en in 2022) 5% gesloten publicaties. Het percentage open access-publicaties is een van de indicatoren van het succes en belang van ons open access beleid.
Bron: UT Research Information
De mogelijkheden om open access te publiceren verbreden zich door een toename van online open access journals. Een positieve ontwikkeling, met de kanttekening dat niet ieder tijdschrift kwalitatief voldoet. Deze zogenaamde ‘questionable publishing practices’ komen steeds vaker voor. Het UT Open Access Team heeft daarom richtlijnen op papier gezet om onze community hierop alert te maken.
Bronnen: UT Research Information, 4TU ResearchData & DANS
Open access publiceren vraagt om het FAIR maken van onderliggende onderzoeksdata. FAIR data voldoen aan principes van vindbaarheid, toegankelijkheid en interoperabiliteit om daarmee het hergebruik van data te optimaliseren. In 2023 is de stijgende lijn van het aantal UT datasets (gearchiveerde datasets) en publicatie metadata voortgezet. De facultaire data stewards spelen een belangrijke rol in het trainen van onderzoekers op het gebied van Research Data Management (RDM). In 2023 werden vijf RDM-cursussen aangeboden als onderdeel van de Twente Graduate School bootcamp voor promovendi waaraan 227 cursisten deelnamen. Ook namen 37 onderzoekers deel aan workshops software carpentries, gericht op reproduceerbaar coderen. Met hulp van de DMP-tool werden 402 Data Management Plannen geschreven en werd 132 maal een opgave gedaan van het gebruik van persoonsgegevens bij onderzoek.
Samenwerking versus veiligheid
Voor onderzoekers is samenwerking en uitwisseling van kennis essentieel. De keerzijde is dat sensitieve kennis en technologie verkeerd ingezet kan worden. Nieuwe samenwerkingen komen vaak tot stand door persoonlijke contacten, gebaseerd op gezamenlijke nieuwsgierigheid op het vakgebied. Een vakinhoudelijk interessante samenwerking kan echter risico’s met zich meebrengen die niet altijd onmiddellijk duidelijk zijn voor de desbetreffende wetenschapper. Om hen hierbij te ondersteunen heeft het Knowledge Safety Team (KST) , naast bewustwordingsactiviteiten, onder andere een beslisboom ontwikkeld.
De UT neemt maatregelen om ongewenste impact van samenwerking te voorkomen door: preventie bij het voorbereiden van contracten en overeenkomsten, exportscreening en sanctiescreening, risicomanagement in relatie tot partners, risicomanagement in relatie tot buitenlandse beïnvloeding, risicomanagement in relatie tot ‘sensitieve onderzoeksgebieden’ en risicomanagement van ‘non-compliance’. Daarnaast heeft de UT in 2023 vijf keer een beroep gedaan op het Nationale Loket Kennisveiligheid.
In 2023 is, als bijdrage aan een door OCW geïnitieerd onderzoek, een inventarisatie van CSC beurzen gedaan in de context van samenwerking met Clingendael en China Inroads. Ook heeft een zelfbeoordeling / Audit OCW plaatsgevonden via Oberon & Dialogic. Voor de wet Screening Kennisveiligheid is een consultatie geweest rondom sensitieve technologieën. Onze bijdrage aan de podcast 'Vriend of Vijand' (Prospector, NPO 1/Argos) van Saar Slegers, een onderzoeksjournalist, is toegankelijk voor een breed publiek. Bewustwording is essentiële taak voor het KST. In dat kader zijn drie video’s geproduceerd en is een rondetafelgesprek georganiseerd met als titel ‘Kennisveiligheid in de nieuwe geopolitieke context: kans of kantelpunt?’.